WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA ZAWODOWEGO-

POTRZEBA WPROWADZANIA W SZKOŁACH

Czy w świetle zmian, jakie obserwujemy w systemie edukacji, przeznaczenia godzin dydaktycznych w ramowych planach nauczania na realizację zajęć z doradztwa zawodowego, nadal istnieje potrzeba wprowadzania Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego w szkołach?

Mogłoby wydawać się, że nie. Nic bardziej mylnego. Po pierwsze istnieją ku temu podstawy prawne, które sankcjonują automatycznie WSDZ we wszystkich typach szkół. Po drugie wychodząc z założenia, że doradztwo zawodowe to jedno z najważniejszych narzędzi do budowania nowoczesnego kapitału ludzkiego – jego znaczenie zarówno w kontekście indywidualnego rozwoju jednostki, jak i powiązania edukacji z rynkiem pracy, nie podlega dzisiaj dyskusji. Wreszcie po trzecie, z punktu widzenia wymogów współczesnego rynku pracy, który wymusza na szkołach coraz to intensywniejsze działania związane z doradztwem zawodowym, tak, aby ich skutkiem było wyposażenie absolwentów w zestaw kompetencji pozwalających na skuteczne ulokowanie się na rynku pracy, WSDZ jest niezbędnym elementem pracy szkoły. Potwierdza to również fakt wprowadzenia do szkół obowiązkowych zajęć z doradztwa zawodowego, które doskonale wpisują się w główne założenia WSDZ.

Co należy rozumieć przez Wewnątrzszkolny Systemu Doradztwa Zawodowego?

Z reguły definiowany jest, jako ogół działań podejmowanych przez szkołę w celu przygotowania uczniów do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształcenia. System powinien określać: role i zadania nauczycieli w ramach rocznego planu działań, czas i miejsce realizacji zadań, oczekiwane efekty, formy i metody pracy (oprac. A. Łukaszewicz).

Obecnie bardziej adekwatne wydaje się określenie WSDZ, jako zbioru działań szkoły w zakresie przygotowania uczniów/słuchaczy do efektywnego zaistnienia i poruszania się po rynku edukacyjnym i rynku pracy. Tak rozumiany WSDZ wpisuje się w oblicze polskich szkół, które ulega ciągłym zmianom, ponieważ rzeczywistość wokół nich się zmienia i to ona wyznacza określone działania szkół.

Podstawą tych działań jest współpraca:

• z pracodawcami
• z rodzicami
• z instytucjami rynku pracy
• z instytucjami edukacyjnymi
• z instytucjami świadczącymi usługi z poradnictwa zawodowego oraz innymi interesariuszami, która pozwala dostosować kształcenie do potrzeb rynku pracy.

Dodatkowo rozbudowany rynek edukacyjny oferujący mnóstwo kierunków kształcenia na poziomie wyższym, w szkołach policealnych czy na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, wymaga od uczniów znajomości własnych zasobów, umiejętności podejmowania trafnych decyzji i zarządzania własną ścieżką edukacyjno-zawodową. Stąd, systematyczne, zaplanowane i celowe działania z doradztwa zawodowego realizowane w ramach WSDZ, mające miejsce przez cały pobyt ucznia w szkole wydają się konieczne.

Jakie są podstawy prawne WSDZ w szkołach?

Organizacja działań szkoły w zakresie WSDZ wynika wprost z ustawy Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r.: gdzie w artykule 98 ustęp 1 punkt 16 czytamy, że statut szkoły zawiera w szczególności: organizację wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego. Ponadto, w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. 2001 nr 61 poz. 624 z późn.zm.) również czytamy, iż statut szkoły określa w szczególności: organizację wewnątrzszkolnego systemu doradztwa (w załączniku dla odpowiedniego typu szkoły – § 2.1.).

Na jakich zasadach, kto i jakie zadania realizuje w zakresie doradztwa zawodowego wpisujące się w WSDZ, określają kolejne akty prawne: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach; Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach – zmiany dotyczą Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 532).

Kto realizuje zadania WSDZ i do kogo są skierowane?

Istota WSDZ polega na tym, że w działania prowadzone w jego ramach mają być włączeni wszyscy pracownicy szkoły. Mają to być działania systemowe. System jak wiadomo składa się z wielu różnych wzajemnie ze sobą powiązanych elementów, które w efekcie tworzą całość. Stąd, działania takie z reguły są rozłożone w czasie, zaplanowane, celowe, systematyczne, a nie doraźne i wycinkowe. Taki system tworzą wszyscy pracownicy szkoły: wychowawcy/opiekunowie klas, doradca zawodowy lub koordynator WSDZ, nauczyciele przedmiotów, pedagog szkolny, psycholog, bibliotekarz, samorząd uczniowski, pielęgniarka szkolna, dyrekcja, obsługa szkolna, instytucje zewnętrzne jak: PP-P, pracodawcy, przedstawiciele konkretnych zawodów itp., wpisani w roczny plan działań, który jest bardzo praktycznym sposobem realizacji zadań w ramach WSDZ w szkołach. Taki plan zawiera zadania i termin ich realizacji, cele i zamierzone efekty, przypisane osoby realizujące określone działania, metody i narzędzia pracy.

Bardzo ważną rolę w całym systemie pełni dyrektor szkoły, który nie tylko powinien widzieć potrzebę tego typu działań i wspierać wszystkich, którzy WSDZ tworzą, ale przede wszystkim winien budować dobre i pozytywne nastawienie wobec podejmowanych działań, ukierunkowanych na przyszłość swoich uczniów, a w dalszej perspektywie absolwentów szkoły.

Głównymi adresatami WSDZ są uczniowie. Zanim dokonamy opracowania tego dokumentu, wcześniej należy wykonać diagnozę potrzeb uczniów z doradztwa edukacyjno-zawodowego, tak, aby realizowane zadania były adekwatne do ich oczekiwań i jednocześnie wskazały najważniejsze obszary wsparcia z perspektywy ucznia. Należy pamiętać, iż równie istotnymi beneficjentami są rodzice i nauczyciele.

W licznych wewnątrzszkolnych systemach doradztwa zawodowego rodzice postrzegani są, jako odbiorcy usług doradczych. Zajęcia do nich skierowane mają przede wszystkim charakter informacyjny. Wzbogacanie wiedzy rodziców np. na temat współczesnego rynku pracy jest bardzo ważne. Bowiem, w sytuacji zmieniających się wymagań tego rynku i oczekiwań pracodawców, to jak uczeń myśli o własnej przyszłości często uwarunkowane jest też tym, co w tych kwestiach przekazują mu rodzice.

W przypadku nauczycieli, jako adresatów i jednocześnie osób współrealizujących WSDZ w szkole, konieczne jest przeszkolenie rady pedagogicznej w tym zakresie oraz najlepiej na podstawie deklaracji samych nauczycieli rozpoznanie potrzeb szkoleniowych, edukacyjnych, które pozwoli im efektywnie realizować zadania przewidziane dla nich w ramach WSDZ.

Opracowując dokument WSDZ należy pamiętać, że struktura i zakres oraz forma tego dokumentu powinny być dostosowane do typu i specyfiki danej szkoły/placówki. Winien zawierać kluczowe zagadnienia oraz propozycje działań, które powinny być dostosowane do potrzeb oraz wewnętrznej kultury organizacyjnej i pracy szkoły. Stąd, wszystkie działania szkoły, które są cyklicznie organizowane w każdej z nich mieszczą się także w WSDZ np.: drzwi otwarte szkoły, przygotowywanie oferty edukacyjnej w oparciu o potrzeby lokalnego rynku pracy, udział uczniów w giełdach zawodów, targach edukacyjnych i pracy, w dniu przedsiębiorczości, w spotkaniach z pracodawcami, przedstawicielami zawodów, współpraca szkół z pracodawcami w zakresie wyjść studyjnych, organizacji staży i praktyk itp.. Szkoły często nie kojarzą tych działań z WSDZ i nie maja świadomości, iż tego typu przedsięwzięcia dokładnie wpisują się w ich własny Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego.

Każdy dobrze opracowany program zawiera element oceny i ewaluacji, z Wewnątrzszkolnym Systemem Doradztwa Zawodowego nie jest inaczej. Czas, metody i techniki ewaluacji określa Rada Pedagogiczna. Systematycznie prowadzona ewaluacja pozwoli na zbieranie wskazówek, pomysłów od realizatorów i beneficjentów dotyczących możliwości udoskonalenia WSDZ w szkole.

Gotowy dokument zatwierdzany jest do realizacji uchwałą Rady Pedagogicznej.

Alina Urbańska
szkolny doradca zawodowy;
Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Chojnicach
- Szkolny Ośrodek Kariery „Kreator”;
Powiatowy Konsultant ds. doradztwa edukacyjno-zawodowego

Bibliografia

Metody pracy z grupą w poradnictwie zawodowym, Paszkowska-Rogacz A., Tarkowska M., Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej, Warszawa 2004.

Szkolny doradca zawodowy A. Łukaszewicz, G. Sołtysińska, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej, Warszawa 2003.

Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego, oprac. M. Górczyński, Szkolny Ośrodek Kariery w Lubelskim Centrum Edukacji Zawodowej.

Między szkołą a rynkiem pracy, Małgorzata Rosalska, Anna Wawrzonek, Difin SA, Warszawa 2012.

 Akty prawne sankcjonujące Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego (19.33 KB)

 Prezentacja (1.13 MB)